Z której fazy snu najtrudniej się obudzić?

Fazy NREM - sen wolnofalowy

Dla wielu osób niemałym zaskoczeniem bywa odkrycie, że sen dzieli się na fazy. A jeszcze większym to, że istnieją takie etapy snu, z których wybudzić się łatwo i takie, gdy nie jest to takie proste. Często zjawisko trudnego wybudzenia określa się potocznym wyrażeniem “spałeś jak kamień”. A jak to wygląda z naukowego punktu widzenia?

Fazy snu - czyli jak śpi organizm człowieka?

Sen dzieli się na kilka faz, które charakteryzują się różnymi parametrami fizjologicznymi. Z kolei fazy snu dzielą się na dwa główne typy: fazy NREM (non-rapid eye movement, czyli sen bez szybkiego ruchu gałek ocznych) i fazy REM (rapid eye movement, czyli sen z szybkim ruchem gałek ocznych). W ciągu jednej nocy przechodzimy przez kilka cykli snu, składających się z faz NREM i REM.

Fazy NREM - sen wolnofalowy

Fazy NREM to trzy fazy snu, które charakteryzują się spowolnieniem aktywności mózgu i stopniowym rozluźnieniem ciała. Fazy NREM składają się z trzech podfaz:

Faza NREM 1 (light sleep - sen lekki) - jest to faza przejściowa między czuwaniem a snem. W tej fazie mózg pracuje wolniej, ruchy gałek ocznych stają się wolniejsze, a ciało się rozluźnia, wykazując małą aktywność mięśniową. Można wtedy usłyszeć charakterystyczne "mruczenie" lub "murmur" zasypiającej osoby. W tej fazie zachowujemy pewien stopień czujności i świadomości, dlatego łatwo nam się całkowicie obudzić. Właśnie z tego powodu ludzie często nie zdają sobie sprawy, że zasnęli. Faza NREM 1 trwa ok. 5 - 10 minut. Co ciekawe, w tej fazie można doświadczyć nagłych skurczy mięśni i doznać “uczucia spadania”.
Faza NREM 2 (medium sleep) - jest to faza przygotowująca do snu właściwego, w której mózg pracuje jeszcze wolniej, a ciało jest jeszcze bardziej rozluźnione. Stopniowo spada temperatura ciała, ruchy gałek ocznych i bicie serca ulegają znacznemu spowolnieniu, a tętno i oddech stają się bardziej regularne. Ta faza trwa od 20 do 25 minut.W trakcie jej trwania trudniej się obudzić, ale jest to jeszcze możliwe bez większych problemów. W fazie NREM 2 często występują nagłe wzdrygnięcia ciała, które są rejestrowane podczas badania EEG jako wrzeciona snu i kompleksy K - czyli coraz wolniejsze fale mózgowe, raz po raz przeplatane krótkimi seriami o wzmożonej aktywności.
Faza NREM 3 (deep sleep) - jest to faza głębokiego snu. Mózg jeszcze bardziej spowalnia swoją pracę, a ciało jest jeszcze bardziej się rozluźnia. Tkanki i układ odpornościowy przechodzą przez procesy regeneracyjne. To najgłębsza faza snu, która trwa od 20 do 40 minut. Właśnie w tej fazie ciało staje się całkowicie odprężone, a tętno i oddech są najwolniejsze - to tutaj organizm wytwarza energię potrzebną do funkcjonowania organizmu kolejnego dnia. Zdarzają się też senne marzenia, jednak nie tak intensywne jak w kolejnej fazie. Mogą jednak pojawiać się lęki nocne i lunatykowanie.

Faza REM - senne marzenia

Faza REM to faza, w której mózg pracuje tak szybko, jak podczas czuwania, a ciało jest całkowicie unieruchomione (z wyjątkiem ruchu gałek ocznych, które poruszają się w różnych kierunkach). Ten tymczasowy “paraliż” to swego rodzaju mechanizm ochronny, który uniemożliwia nam wykonywania ruchów podczas snu. W tej fazie człowiek ma marzenia senne, a tętno i oddech są nieco szybsze niż podczas snu głębokiego. Faza REM trwa średnio od 5 do 30 minut i wydłuża się z każdym kolejnym cyklem snu (nad ranem jest najdłuższa). Jest istotna z punktu widzenia zdrowia człowieka - właśnie w tej fazie dochodzi do integracji nowych informacji i przetwarzania emocji. Badania wskazują, że sen z marzeniami sennymi jest ważny dla pamięci i uczenia się oraz może mieć wpływ na nasze samopoczucie i emocje.

Proporcje faz snu

Fazy snu przechodzą jedna w drugą w określonym porządku: najpierw faza NREM 1, potem faza NREM 2, następnie faza NREM 3, a na końcu faza REM - i tak w kółko przez całą noc. Taki cykl trwa około 90-110 minut i powtarza się kilka razy. Około 75% całkowitego czasu spędzonego na spaniu to fazy NREM, a 25% to faza REM.